De bestaande reguliere diagnose en behandelingen voor depressie zijn helaas beperkt met alleen bepaalde vormen van (psycho)therapie en antidepressiva die voor velen geen structurele of slechts een beperkte oplossing bieden. Maar daar is het dan de o zo belangrijke stap: het bewijs dat buiten de gebaande paden van de medische wetenschap en geneeskunde ook nog een wereld te vinden is van krachtige remedies voor een krachtige mentale en evenwichtige gemoedsrust en tegen depressie. Over welk bewijs het hier gaat? Lees hieronder verder!
Het boek van Lisa Miller (PhD) ‘Het ontwaakte brein: Ontdek de spirituele kracht van je hersenen’ toont het wetenschappelijke bewijs dat spiritualiteit een bescherming biedt tegen geestelijk lijden, waaronder depressie, en dat spirituele ervaringen essentieel zijn bij heling. Dat biedt hoop en mogelijkheden! Én ligt in lijn met FREEYA’s perfectief op en overtuiging van de kracht van een holistische levensstijl waaronder spirituele gezondheid (ziel, missie en levensdoel) valt. Dr. Miller haar boek gaat wetenschappelijk in op FREEYA’s kernelementen van spiritualiteit, zoals innerlijke bewustwording en mindfulness, persoonlijke ontwikkeling en verbinden met je ware zelf, zingeving, levensdoel en -missie, motivatie en wilskracht, intenties, intuïtie en meditatie. Er is dus wetenschappelijk aangetoond dat er een derde manier is om depressies te lijf te gaan en te voorkomen, namelijk via het belijden van spiritualiteit.
Dr. Lisa Jane Miller is professor psychologie en educatie aan en de oprichtster van het Spirituality, Mind, Body Institute (SMBI) van de Columbia University in de Verenigde Staten. Dit instituut is het eerste zogenoemde Ivy League graduate programma in spiritualiteit en psychologie. Ze is cum laude afgestuurd aan de Yale University en is gepromoveerd aan de Pennsylvania University.
Diagnoses en behandelingen van depressie schieten nu tekort
De hindernissen die dr. Miller bij de genezing van psychisch lijden aanhaalt zijn de diagnose en de behandeling. Geestelijke aandoeningen zijn niet precies en effectief te identificeren en te behandelen; de huidige betrouwbaarheid van diagnosticeren laat te wensen over. Het huidige paradigma en de manier van behandelen kan zelfs situaties van patiënten verslechteren. Net zoals Kassandra Goddijn stelt, is emotionele nabijheid en verbinding van de behandelaar essentieel in therapie en voor de genezing van de patiënt.
Gedragstherapie kan daarbij wel zorgen voor een grotere eigenwaarde en even hoop geven, echter een beter leven met een ruimere blik op de wereld is hiermee helaas niet aan de orde. Uit het onderzoek van dr. Nolen-Hoeksema blijkt namelijk dat depressieve vrouwen wel positievere gedachten konden vormen, maar de voordelen hiervan minder ervaarden en het overdenken bleef bestaan.
Dr. Miller legt tevens uit dat door vast te houden aan de nu veronderstelde beperkte blik van Newton de psychologiewetenschap is blijven steken. Newton stelde namelijk dat het brein gedachten creëert, alle betekenis interpretatie is en door gedachten anders te rangschikken een betere mentale gezondheid wordt bereikt. Alleen dat is niet het hele verhaal.
Zij stelt ook in haar boek dat de forse toename van medicatie (antidepressiva, zoals selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s)) voor geestelijke aandoeningen wereldwijd niet bevorderlijk is om de golf van depressies en angsten in te dammen. De gevolgen van de somberheid worden door SSRI’s verlicht, maar de oorzaak wordt hiermee niet aangepakt.
Een groot misverstand in de reguliere geestelijke gezondheidszorg vindt dr. Miller de aanname dat een traumatische of pijnlijke gebeurtenis iemand depressief maakt. Geestelijk lijden is niet het directe resultaat van trauma, maar de uitkomst van de invloed die het heeft in ons dagelijks leven en het voorstellingsvermogen beperkt. Heling vindt plaats door nieuwe inzichten en nieuwe informatie gerelateerd aan het trauma – de waarheid te verlichten.
Een note van dr. Miller
Bepaalde soorten van depressie hebben zeker baat bij medicatie en behandeling. De traditionele behandelingen lijken echter tekort te schieten bij een ontwikkelingsdepressie (aangeleerde hulploosheid) die dr. Miller ook wel de ‘oproep van de ziel’ noemt als spirituele uitnodiging voor een vollediger leven, dieper liefhebben en dialoog met het heilige universum.
Spiritualiteit in de wetenschap
Spiritualiteit is niet helemaal nieuw in de wetenschap, maar dr. Miller voegt alle bevindingen inclusief de resultaten uit haar eigen onderzoeken samen om het belang van dit thema in de geestelijke gezondheidszorg aan te tonen. In haar boek verklaart ze spiritualiteit vanuit (en onderling gecombineerd met) de genetica, psychologie, neurologie, endocrinologie, kwantumwetenschap, natuurkunde, biosemiotiek en theologie.
Intergenerationele spiritualiteit
De overdracht van spiritualiteit van generatie op generatie biedt de grootste bescherming tegen depressie. Dr. Kendler toonde in zijn onderzoek aan dat personen met een hogere spiritualiteit een kleinere kans op depressie hebben, persoonlijke devotie (het gevoel individueel een relatie te hebben met een hogere macht) beschermend werkt bij stressvolle gebeurtenissen in een mensenleven en spirituele personen minder snel verslaafd raken.
Erfelijkheid van spiritualiteit
Maar de grootste ontdekking deed hij over het percentage dat gerelateerd is aan de erfelijkheid van een persoonlijk spiritueel leven, namelijk 29%. De andere 71% wordt bepaald door onze opvoeding, omgeving en spirituele ontwikkeling. Dit is een stap in de richting van wetenschappelijk bewijs dat de mens een spiritueel wezen is en het cultiveren van dit aangeboren vermogen beschermend werkt tegen depressies.
Spiritualiteit als tegenovergestelde van depressie
Uit onderzoeken van dr. Miller blijken depressie en spiritualiteit twee kanten van dezelfde medaille te zijn. Twee uitersten met overeenkomstige fysiologie. Hierdoor kan worden gesteld dat depressie in ieder geval niet de hele tijd (of zelfs geen) een ziekte is. Het gaat om de gevoeligheid of ingebouwde vaardigheid spiritueel te ontwaken of een ontwaakt brein te bereiken.
Spiritualiteit verbetert de veerkracht. Zo ontdekte dr. Miller namelijk dat personen die kwetsbaarder zijn om geestelijke aandoeningen op te lopen het meeste baadt hebben bij spiritualiteit en niet bij klinische of farmacologische bemoeienis. Een sterke persoonlijke devotie is ook de enige variabele die omgekeerd evenredig is met zelfmoord.
Spiritualiteit en neurotransmitters
Dopamine, serotonine, VMTA1 en oxytocine hebben een positief verband met een hoog niveau van belangrijkheid van spiritualiteit of religie. De genen van deze neurotransmitters houden verband met emotionele verbinding, transcendentie, levenskracht en diep gevoel van vrede en welzijn en zijn onderdeel van het systeem van het ontwaakte brein en persoonlijke spiritualiteit.
Spiritualiteit in de kwantumwetenschap: synchroniciteit
Dr. Miller stelt dat genezing niet alleen plaatsvindt door nieuwe en positievere gedachten (zoals verondersteld door onder andere Newton en gebruikelijk in de huidige psychologie), maar ook of juist door bewust te worden van het leven en hiermee op een lijn komen. Het gaat dus verder dan wat nu wordt aangenomen en waarmee gewerkt wordt. Spiritueel bewustzijn – bijvoorbeeld door synchroniciteit – laat zien dat je in lijn bent met de levenskracht.
Synchroniciteit – als twee gebeurtenissen die los van elkaar lijken te staan samenkomen op het gebied van bewustzijn of betekenis – blijkt een van de manieren te zijn om dat nieuwe gevoel voor de wereld op te roepen. Volgens Jung bestaan er drie soorten synchroniciteit:
Jung heeft verklaard dat deze synchroniciteiten verschillende gebeurtenissen hetzelfde zijn op verschillende bewustzijnsniveaus en er in het echt geen verschil bestaat tussen het innerlijke leven en het leven daarbuiten.
Jung’s verklaring over verschillende bewustzijnsniveaus en gelijkheid tussen het innerlijke en het externe leven kan volgens dr. Miller ondersteund worden met ontwikkelingen uit de kwantumwetenschap. Vanuit de golf-partikeldualiteit en de onzekerheidsrelatie kan geconcludeerd worden dat schijnbaar afgescheiden zaken uitingen zijn die tot een geheel behoren. De derde kwantum eigenschap uit de kwantumtheorie behelst kwantumverstrengeling en verklaart dat zaken die zo verstrengeld zijn hetzelfde ondergaan, zelfs als ze mijlenver uit elkaar zijn.
Dr. Cho ontdekte dat bij een versterkt gevoel van synchroniciteit een groter spiritueel bewustzijn en daarmee een betere mentale gezondheid bestaat. Deze elementen versterken elkaar namelijk. Uit het onderzoek van Berman blijkt verder dat door het gebruiken van de zogenoemde bottum-up aandacht (open mind) een manier van inzicht gekweekt kan worden om die synchroniciteit te kunnen zien.
Spiritualiteit is visueel aantoonbaar
Het onderzoeksteam van dr. Peterson slaagde erin om op een materiele psychologische manier aan te tonen dat depressie gepaard gaat met een verkleining van het hersengebied waarmee we waarnemen en een vervorming van de blik op relaties met anderen en de wereld. Het grotere geheel is niet zichtbaar door een malende geest en een verdunning van de cerebrale cortex, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor logisch nadenken, plannen en stemming. De corticale verdikking beschermd tegen bestaande depressiesymptomen en niet alleen een depressiegeschiedenis in de familie.
Later toonde dr. Miller aan dat niet alleen depressies zichtbaar waren op MRI-scans, maar ook het spirituele brein ofwel het ‘rode brein’ bestaande uit de occipitale kwab (verwerking van visuele informatie – oriëntatie), de pariëtale kwab (ruimtelijk inzicht) en de precuneus (nadenken – reflectie). Deze gebieden houden ook verband met depressie.
Op de scans was te zien dat spirituele en religieuze personen een gezondere zenuwstructuur hadden. Het rode brein (het hoog-spirituele brein met brede, diepgaande gebieden van schorsdikte) heeft te maken met het beschermende effect van spiritualiteit tegen de neurologische structuren van depressie. Vooral voor personen met een verhoogde kans op depressie en een verdunde cerebrale cortex is spiritualiteit belangrijk; zij profiteren het meest. Ook bleek sterke spiritualiteit bij personen verantwoordelijk voor een alfagolf met hoge frequentie (vergelijkbaar met mediterende monniken) overeenkomstig met de uitwerking van SSRI’s om depressies te bestrijden.
Spirituele ervaringen zijn op drie manieren in de hersenen te lokaliseren:
De drie delen van het rode brein zijn de plekken in de hersenen die het onverklaarbare van de golf-partikeldualiteit en de onzekerheidsrelatie tonen: de verschuiving van partikel naar golf, de verbondenheid met een ontwaakt bewustzijn en de neurale antenne van liefde, eenheid en begeleiding. Spiritualiteit, religie en het verbinden met de natuur tonen overigens allemaal dezelfde functionerende neutrale wisselingen in de hersenen in hetzelfde spirituele deel van de hersenen en is altijd en voor iedereen beschikbaar.
Spiritualiteit als helende kracht van liefde is deelbaar en besmettelijk
Volgens onderzoek met MRI’s, PET-scans en EEG’s van onder andere Grinberg lijkt geconcludeerd te kunnen worden dat de spirituele staat van zijn gedeeld kan worden en besmettelijk is. Trillende hersengolven synchroniseren in het gebied van de pariëtaalkwab – onderdeel van het rode brein – om in lijn met elkaar te komen, voornamelijk op de alfagolflengte (8-12 Hz). Dit kan vergeleken worden met de besmettelijkheid van verdriet en het empathisch vermogen van de mens (zie ook mijn artikel over rouw).
De brein-tot-breinresonantie kan dan als factor gezien worden van de helende kracht van de liefde: een helende aanraking vergroot het vermogen om te troosten en verlicht pijn. De mens is gemaakt om elkaar te troosten; dat legt het ontdekte schakelsysteem van de liefdevolle omarming van Goldstein’s team bloot. Het brein maakt verbinding bij empathie, aandacht en troost en delen eenheid als essentieel onderdeel van heling. Dit kan worden overbracht door fysieke aanraking of maar ook op afstand blijkt uit onderzoek. Ook op afstand kunnen verbonden mensen elkaar op fysiek en geestelijk vlak beïnvloeden. Heling kan dus plaatsvinden door het inschakelen van een bewustzijn van een liefdevolle verbinding.
Spiritualiteit als trilling van het universum
De hoge amplitude alfagolven komen bij elk verenigd bewustzijn voor: bij verdiepte spiritualiteit, meditatie en gebed, liefdevolle verbinding en overal in de natuur, zo ook in de aardkorst. De hersen-tot-hersenkoppeling is dus overal hetzelfde: bij een gemeenschappelijk gevoel, of het voelen van eenheid met God, de natuur of het universum. In een ontwaakte staat resoneren mensen op dezelfde frequentie, zoals de hele natuur op aarde.
Spiritualiteit en biosemiotiek
Het nieuwe vakgebied biosemiotiek gaat over het portret van de wereld en alle levende dingen die fundamenteel relationeel, wederkerig en onderling verbonden zijn. Uit onderzoek komt namelijk naar voren dat de mens levende, zich ontwikkelende wezens zijn binnen de context van levende zich ontwikkelende planeet en een levend zich ontwikkelend universum. Die onderlinge verbondenheid staat haaks op de momenteel meer afgescheiden manier van leven en visie op de wereld en haar bewoners.
Spiritualiteit als modi van bewustzijn
Het fMRI-onderzoek van dr. Miller toonde aan dat er twee modi van bewustzijn bestaan:
Beide modi kunnen ingeschakeld worden en zijn nuttig. Bij onbalans, door voornamelijk het uitvoerend bewustzijn te gebruiken, kunnen depressie en angst ontstaan. Alleen leven vanuit het uitvoerende bewustzijn zorgt voor een probleem met ons waarnemingsvermogen en kunnen gevoelens van frustratie of overstuur zijn oproepen als het leven niet gaat zoals je wilt, zorgen voor isolatie, overdenken, vast komen te zitten in angst, stress en leegte.
Het ontwaakte bewustzijn geeft keuzemogelijkheden en kansen, verbondenheid met anderen, relatie tussen gebeurtenissen in ons leven begrijpen, openstaan voor creatieve sprongen en inzichten, afgestemd zijn op het doel en betekenis van het leven. We geven ons dan over aan de stroom van het leven en zien lijden in een nieuw licht. Voor het nemen van goede besluiten zijn beide modi belangrijk; ze zorgen voor bezielde acties.
Het spirituele brein is dus gezonder vanwege de verhoogde activatie van drie hersenonderdelen en een keuze om het in te zetten kan elk moment gemaakt worden. Integratie van de het spirituele en uitvoerende brein is de sleutel.
Spiritualiteit voor een verbonden brein
Tevens is uit onderzoek gebleken dat personen met een staat van quest ervaring – openstaan voor een verandering van religieuze en spirituele opvattingen – samengaat met een hogere zuiverheid van witte stof in de hersenen ofwel beter verbonden hersenen. Een teken van gezondheid is een goede verbinding tussen en binnen de verschillende hersenonderdelen – informatie stroomt dan. Het brein is dan in staat om informatie breed en volledig te gebruiken uit verschillende hersendelen en op verschillende manieren gecodeerd worden.
De betekenis van quest is ook wel het heen en weer schakelen tussen het uitvoerende en ontwaakte bewustzijn. Deze interactie zorgt voor een groter probleemoplossend vermogen op alle gebieden in het leven en een constante stroom van liefde, verbinding en veerkracht.
Tijdens depressie zijn deze verbindingen juist verstoord. Net zoals dat een depressie een verstoring teweegbrengt in het saillantienetwerk. Dat zijn de hersenonderdelen amygdala, corpus stratum en het eiland van Reil die samen verantwoordelijk zijn voor het verwerken van gevoels- en opvallendheidsstimuli en begeleiding van motivatie en gedrag. Hierbij raakt het beloningscircuit defect en dit gaat gepaard met angstig en reactief worden en meer afgestemd raken op negatieve stimuli. Door de verstoring tussen de verbinding van het uitvoerende en spirituele brein is het tevens moeilijker om informatie te verwerken en emoties te regulieren. Delen van de hersenen van depressieve personen worden uitgeschakeld en raken ontregeld.
Relationele spiritualiteit als bewaker van gemoed
Dr. Miller stelt dat onvoorwaardelijke liefde overeenkomstig is in wereldwijde spiritualiteit, waaronder religies. Gemeenschappelijk delen aanhangers van verschillende religies en andere soorten van spiritualiteit vijf spirituele fenotypen, waarvan altruïsme en naastenliefde de grootste impact blijken te hebben op het spirituele brein.
De vijf fenotypen van spiritualiteit die dr. Lisa door middel van haar onderzoek heeft gedestileerd:
Uit het onderzoek van dr. Miller blijkt dat deze vijf fenotypen aantonen dat het centrum van spiritualiteit aangeboren is. Het zit aangetoond in de aard van de mens, in de hersenen en in onszelf verankerd. De vorming van spiritualiteit wordt echter beïnvloed door culturele en religieuze achtergronden. Met name de fenotypen altruïsme en naastenliefde worden gelinkt aan een corticale dikte van het spirituele netwerk van het brein. De hoeksteen van alle geloofstradities is dat het dienen van elkaar zorgt voor een ontbranding van de heilige transcendente liefde.
Relationele spiritualiteit – waaronder dus altruïsme en naastenliefde vallen – zorgt daarbij voor een stevige bescherming tegen depressie vooral voor mensen met een hoge kans op depressie en hoge altruïstische instelling, waardoor dit risico verlaagd wordt. Altruïsme wordt door dr. Miller gezien als een belichaming van het ontwaakte bewustzijn: ons bewustzijn van eenheid en liefde. Het ‘ontwaakte hart’ ziet zij als de aangeboren wil een betere wereld te bouwen; hetgeen wat goed is voor iedereen is het beste voor ons als individu.
Het persoonlijke verhaal van dr. Lisa Miller
Bovenstaande informatie beslaat slechts een deel van dr. Millers boek. Zij neemt je in haar boek namelijk mee aan de hand van haar persoonlijke spirituele ontwaking, waarin de wetenschappelijke resultaten haar gedachtegang en ervaringen ondersteunen. Wil je meer weten over haar reis? Kijk dan hier haar TEDX Youtube filmpje of lees haar boek!
Spiritualiteit als remedie
Dr. Miller stelt dat iedereen een zogenoemd ‘ontwaakt’ brein heeft. Het ontwaakte brein betekent onze natuurlijke mogelijkheid als mens om een grotere werkelijkheid te kunnen waarnemen en ons op een bewuste manier te verbinden met de levenskracht die overal is, namelijk in, om en door onszelf. Het is de natuurlijke aandrang om spiritueel bewust te zijn. Ontwaakt zijn geeft ons een voldaan gevoel, het idee op de juiste plek in de wereld te zijn en kunnen we relaties opbouwen en beslissingen nemen vanuit een bredere kijk. We werken dan toe naar een bewustzijn met als kern liefde, verbinding, begeleiding en verrassingen van het leven.
Het ontwaakte brein in ons zenuwstelsel is essentieel voor vitale levensfuncties, gezondheid en functioneren en heeft aangeboren en waar te nemen kwaliteiten. Door deze kwaliteiten toe te passen wordt ons brein structureel gezonder en verbonden en wordt er minder depressie, angst, middelenmisbruik en meer structuur, veerkracht, optimisme, standvastigheid en creativiteit ervaren. Het is een kwestie van de beschikbaarheid ervan te activeren en het te leren versterken voor grotere resultaten.
In haar prachtige boek verklaart dr. Miller spiritualiteit vanuit verschillende invalshoeken en wetenschappen. Zij toont wetenschappelijk aan dat een gebrek aan spiritualiteit kan lijden tot en het belijden van spiritualiteit bescherming biedt tegen depressie. Aangezien voor velen de huidige manier van diagnosticeren en behandelingsmogelijkheden van depressie – medicatie of (gedrags)therapie – onvoldoende (blijken te) werken, zou het integreren van spiritualiteit in de huidige (Nederlandse) behandelingsrichtlijnen soelaas kunnen bieden.
Naast de tweede bestaande behandelmethoden zou het, op basis van het wetenschappelijke onderzoek en het boek van dr. Miller, mijns inziens zeer wenselijk en noodzakelijk zijn om als derde behandelmethode: het stimuleren van (meer) spiritualiteit in het leven van de patiënt op te nemen. Onderzoek zou dan moeten aantonen op welke manier dit opgenomen en uitgevoerd zou kunnen worden. Ik hoor graag welke academicus in Nederland dit onderzoek zou kunnen uitvoeren en ben zeer benieuwd naar de resultaten! In de tussentijd kan spiritualiteit op de volgende manieren benaderd worden om nu al de vruchten ervan te plukken!
Geestelijk lijden katalysator voor spirituele groei
Genezing vindt plaats en we worden gezonder als de wereld een positievere en grotere betekenis krijgt, bijvoorbeeld door een geleverde strijd in het leven. Periodes van twijfel, depressie en worsteling van het leven zijn vaak het portaal naar een ontwaakt leven, waarin spiritueel bewustzijn de betekenis van het leven onthuld en een wisselwerking heeft met onszelf. Lijden verbetert het spiritueel bewustzijn en zorgt ervoor dat we voorbereid zijn op een volgende keer dat lijden opkomt.
Bepaalde fases in het leven zorgen voor een vergoot vermogen om spiritueel te kunnen waarnemen. Het instellen op de volgende fase van het leven doen we door te reageren op die opkomende golf van spiritualiteit. Als die reactie uitblijft, ligt depressie op de loer met een voortdurende honger naar liefde verbinding en mystiek en onduidelijkheid hoe hiermee om te gaan.
Tijdens belangrijke buigpunten in het leven, zoals adolescentie, middelbare leeftijd en tijdens verlies of trauma, bestaat een keuzeruimte hoe het leven te benaderen. De mens is geprogrammeerd om trauma te zien als aanleiding te ontwaken, te transformeren en te groeien en met behulp van spiritualiteit het potentieel voor een geïnspireerd leven werkelijk te creëren.
Stimuleren van spiritueel bewustzijn
Het ontwaakte bewustzijn kan ingezet worden door de ‘ik’ te kalmeren en het uitvoerende bewustzijn op een lager pitje te zetten. Dat kan onder andere door chanten, bidden, creëren van beeldende kunst, meditatie, mindfulness, je onderdompelen in de natuur, beleven van synchroniciteit in het dagelijks leven, het gebruiken van visualisaties en verbeeldingskracht. Dr. Miller heeft in haar boek een aantal concrete voorbeelden van visualisaties en verbeeldingsoefeningen.
Stimuleren van spirituele kern
Het is duidelijk dat spiritueel ontwaken meer afhankelijk is van het bewuste gebruik van het innerlijke leven dan van biologische overdracht middels DNA. Dat biedt hoop op een ontwaakte maatschappij ook middels het voeden van de spirituele kern bij kinderen. Een kind dat natuurlijk ontwaakt is en blijft zal namelijk niet zo snel chronische dysthymie – de meest voorkomende vorm van afscheiding – ontwikkelen.
Dysthymie is het ondermaatse gevoel dat het leven onbevredigend is. Dat voelt als leegte, honger, desillusie. Het gewicht van de wereld drukt op je schouders en iets essentieel ontbreekt. Het leven is dan gewoon niet wat je ervan had gehoopt. Iets waar veel mensen van onze generatie mee worstelen. Het is slechts een mildere versie van vervreemding, isolatie, doelloosheid, duisternis bij patiënten die heftige geestelijk lijden.
Stimuleren van maatschappelijke verbondenheid
Heling vindt plaats als het wijzende vingertje (othering) naar de ander stopt. Accepteer elkaars verdriet en trauma’s en communiceer op een nieuwe manier: via een collectieve spirituele dialoog. Het vermindert maatschappelijke verdeling en marginalisering en heelt de relatie met de planeet aarde. Dit sluit aan op hetgeen dat Kassandra Goddijn stelt over het helen van collectieve trauma’s.
Bronvermelding
Dit artikel is gebaseerd op de inhoud en informatie uit het boek van Lisa Miller (PhD) ‘Het ontwaakte brein: Ontdek de spirituele kracht van je hersenen’.
FREEYA is aangemeld als partner van bol.com. Voor aankopen via deze website ontvangt FREEYA een commissie. Zo ondersteun je FREEYA’s schrijfkunst en andere activiteiten.
